Waarom raken we verslaafd aan ons eigen stresshormoon? En waarom je dat waarschijnlijk niet eens doorhebt

Je hebt het druk.Je hoofd zit vol.Er is altijd iets te doen. Iets om aan te denken. Iets om je zorgen over te maken.

En tóch — ergens diep vanbinnen — voel je je ook… alert.Scherp. Aan.

Dat is geen toeval. Dat is cortisol.En wat veel mensen niet weten: je kunt ongemerkt verslaafd raken aan je eigen stresshormoon.

Wat is cortisol eigenlijk?

Cortisol is het belangrijkste stresshormoon van je lichaam.Het wordt aangemaakt door je bijnieren, als reactie op een stressprikkel.Dat kan iets kleins zijn, zoals een deadline of een boze e-mail,maar ook iets groots, zoals verlies, angst of trauma.

Cortisol:

• verhoogt je hartslag

• activeert je brein

• maakt je tijdelijk ‘scherp’

• onderdrukt functies die op dat moment niet nodig zijn (zoals je immuunsysteem)

In kleine doses is cortisol superhandig.Het helpt je reageren, overleven, presteren.Maar als je continu stress ervaart, dan blijft je lichaam cortisol aanmaken.

En dat... verandert je brein.

Wat gebeurt er in je hoofd?

Langdurige stress (en dus langdurige aanmaak van cortisol) beïnvloedt:

• De amygdala (je angstcentrum) → wordt actiever

• De hippocampus (je geheugen) → wordt kleiner

• De prefrontale cortex (je denkvermogen) → wordt minder actief

Dat betekent:Je wordt gevoeliger voor stress,minder goed in plannen,en sneller emotioneel overprikkeld.

📚 Bron: McEwen, B. (2007). “Physiology and Neurobiology of Stress and Adaptation” – The American Physiological Society

Maar... hoe word je er dan verslaafd aan?

Omdat cortisol je een gevoel van controle en alertheid kan geven. Je voelt je ‘aan’, ‘scherp’, ‘in charge’. Zonder dat je het bewust doorhebt, word je afhankelijk van die staat van paraatheid.

En dat leidt tot gedragingen zoals:

• Steeds je mail checken (FOMO)

• Niet meer kunnen ontspannen zonder schuldgevoel

• Altijd “aan staan” – zelfs op vakantie

Net als bij andere vormen van verslaving: Je lichaam vraagt er niet om. Je brein wel.

Wat doet langdurige stress met je lichaam?

Figuur: gestage toename van cortisol bij dagelijkse stressoren

5 tekenen dat je mogelijk ‘verslaafd’ bent aan stress

1. Je voelt je ongemakkelijk bij rust of stilte

2. Je krijgt een kick van deadlines of spanning

3. Je zegt vaak “ik werk het best onder druk”

4. Je lichaam voelt vaak gespannen, ook in bed

5. Je voelt je leeg als de druk wegvalt

Herkenbaar? Dan is het tijd om bewust te worden van je stressgewoontes.

Is het erg?

Niet direct.Cortisol is op zichzelf niet slecht. Maar als je lijf voortdurend in ‘aan’-stand staat, dan gaat dat ten koste van:

• Je slaap

• Je concentratie

• Je spijsvertering

• Je stemming

• Je weerstand

Langdurig verhoogde cortisol wordt gelinkt aan:➤ depressie➤ burn-out➤ hoge bloeddruk➤ buikvet

📚 Bron: Sapolsky, R. (2004). “Why Zebras Don’t Get Ulcers”

Wat kun je eraan doen?

Je hoeft niet je baan op te zeggen of te gaan mediteren in een hut. Maar bewustwording + kleine gewoontes helpen enorm.

Praktische tips:

• Stel microgrenzen: Zet meldingen op je telefoon uit voor bepaalde uren

• Plan stressvrije momenten: 10 minuten wandelen, zonder podcast, zonder doel

• Herken je triggers: Wat geeft je die kortetermijn-rush van ‘druk zijn’?

• Beloon rust: Train je brein dat rust ook fijn is → dopamine voor ontspanning

• Zet je adem in: Diepe ademhaling verlaagt direct je cortisolspiegel

💡 Let op: het gaat niet om stress vermijden, maar om het beter managen.

Tot slot

Stress hoeft geen vijand te zijn. Maar als je lichaam gewend raakt aan cortisol als dagelijkse brandstof, dan raak je steeds verder verwijderd van echte rust.

Dat maakt het moeilijk om te genieten, te herstellen of stil te staan.

En dat is precies waarom deze verslaving zo onzichtbaar en zo gevaarlijk is.

Vraag jezelf af: Wanneer voelde jij je voor het laatst écht ontspannen zonder onrust? Als je daar even over moet nadenken… dan weet je genoeg.