Waarom we kleine leugens vertellen (zelfs als niemand erom vraagt)

Je zegt dat je onderweg bent… maar je ligt nog in bed.Je glimlacht en zegt “lekker gegeten”… maar je telt de minuten tot je weg kunt.Je doet alsof je het al wist… maar je hebt het net gegoogeld.

Herkenbaar?

We liegen. Allemaal. Dagelijks. Niet groots, maar juist subtiel.Niet omdat we slechte mensen zijn.Maar omdat ons brein een briljant sociaal instrument is dat één doel dient: overleven en erbij horen.

De kleine leugen is daar een verrassend belangrijk onderdeel van.

De psychologie van de 'onschuldige' leugen

Psychologen noemen het vaak “prosociaal liegen” of “sociale leugens”.Het gaat hierbij niet om bedrog, maar om aanpassing.

We zeggen wat sociaal wenselijk is.We buigen de waarheid een beetje — om confrontatie te vermijden, de sfeer goed te houden of om iemand een goed gevoel te geven.

Voorbeeld:– “Ziet er goed uit!” terwijl je twijfelt.– “Geen probleem hoor!” terwijl je planning eigenlijk crasht.

Dat zijn frictie-verminderaars. Mini-smeermiddelen in de grote machine van het sociale leven.

Hoe vaak doen we dit?

Onderzoek van de Amerikaanse psycholoog Bella DePaulo (University of Virginia) wijst uit dat mensen gemiddeld 2 tot 3 keer per dag liegen.In een vervolgonderzoek gaf 60% van de mensen aan niet eens bewust te zijn van de meeste leugens.

Het gaat meestal om:

• Tijd verdraaien (“Ik ben er bijna”)

• Emotionele filters (“Maakt niet uit”)

• Vermijden van confrontatie (“Ik snap je helemaal”)

• Zelfverheffing (“Dat wist ik al”)

📚 Bron: DePaulo, B.M., Kashy, D.A., et al. (1996). Lying in Everyday Life. Journal of Personality and Social Psychology.

Wat gebeurt er in je brein als je liegt?

Je zou denken: liegen = stress.Maar bij kleine sociale leugens werkt het anders.

Wanneer je een leugen vertelt die positief uitpakt (bijv. iemand geruststellen), ervaart je brein juist een dopamine-shot.Dopamine is het beloningsstofje in je hersenen dat je een goed gevoel geeft.

Je brein denkt:“Deze leugen lost iets op → goed gedaan.”

Bovendien wordt het angstcentrum (amygdala) minder actief bij herhaling.Dat betekent: hoe vaker je kleine leugens vertelt, hoe makkelijker het wordt — én hoe minder je het voelt als “liegen”.

Is dat erg?

Niet per se.

Veel van die leugens hebben een sociale functie:Ze voorkomen schaamte, spanning of ruzie. Ze houden relaties soepel.Maar… ze zeggen óók iets over hoe je gezien wilt worden.

Een paar psychologische motivaties achter kleine leugens:

​📚 Bron: Vrije Universiteit Amsterdam – Sociale psychologie masteronderzoeken, 2021

Waarom we het blijven doen

Sociale leugens zijn laag in risico, hoog in winst.

Ze:

• Creëren tijdelijk comfort

• Verbeteren je imago

• Houden situaties behapbaar

En vooral: ze zijn snel.

Het kost minder energie om te zeggen “nee hoor, alles goed”,dan om je echte gevoel uit te leggen — met het risico dat het gesprek oncomfortabel wordt.

Dat maakt sociale leugens efficiënt gedrag, volgens gedragseconomen.

📚 Bron: Dan Ariely – The Honest Truth About Dishonesty

Een spiegel naar jezelf

Wat deze leugens écht interessant maakt?Ze laten zien hoe je jezelf presenteert.Hoe je je omgeving leest. Hoe je interacties stuurt.

Let maar eens op:

• Wat verzwijg je?

• Wat buig je?

• Wat hoop je dat iemand denkt?

Het zegt iets over je waarden. Je grenzen. Je behoefte aan controle, erkenning of rust.

En wat als je het bewust doet?

Je hoeft je kleine leugens niet te veroordelen.Maar bewustwording geeft je iets terug: keuze.

Stel jezelf vragen:

• Kan ik dit ook eerlijk zeggen — op een zachte manier?

• Waarom wil ik dit mooier maken dan het is?

• Wat ben ik eigenlijk aan het beschermen?

Soms besluit je alsnog om de waarheid te buigen.Maar soms… durf je iets eerlijker te zijn. En dat kan verrassend bevrijdend zijn.

Wat kun je ermee in het dagelijks leven?

• Herken je eigen sociale leugensNiet om streng te zijn, maar om te snappen wat je doet.

• Gebruik ze bewustLeugens die rust brengen? Prima. Leugens die jezelf ondermijnen? Herken ze.

• Experimenteer met mild eerlijk zijnJe zult merken: mensen waarderen het vaak méér dan je denkt.

• Gebruik ze als zelfreflectieWat wil je verbergen? Wat wil je bereiken?

  
  

Tot slot

We liegen niet omdat we slecht zijn.We liegen omdat we sociaal zijn. Complex. Menselijk.De kleine leugens vertellen een groot verhaal:Over hoe we willen overkomen.Wat we liever niet zeggen.En wat we hopen dat anderen over ons geloven.

Kleine leugens? Misschien zijn ze niet fout.Maar ze zijn zéker fascinerend.